Hidlo'r map
Mae'r daith yn gadael Y Clas-ar-Wy ar lwybr ger yr afon dan gysgod rhes o goed poplys, yna mae'n dilyn yr ymyl laswelltog gerllaw'r A438 am 875 llath (800 metr). Yn ôl ar y llwybr mae'r daith yn pasio Cilcenni Dingle, sy'n eiddo i Coed Cadw. Wrth ddod allan o goed Comin Bryn yr Hydd, mae'r olygfa tuag at Llowes ac ar draws y llif yn cynnwys y Mynydd Du, Penybegwn a Thwmpa'r Arglwydd Henffordd (neu i ddefnyddio'r enw Saesneg rhyfedd, Lord Hereford's Knob).
Yn fuan ar ôl Eglwys Sant Maelog yn Llowes, mae llwybr arall lle gallwch osgoi cerdded ar hyd ymyl ffordd yr A438. Mae'n gofyn gwneud rhywfaint o ddringo, ond mae werth gwneud yr ymdrech er mwyn mwynhau'r golygfeydd ysblennydd o'r Mynydd Du a Bannau Brycheiniog. Yna mae'r llwybr yn dilyn ymyl yr afon bron drwy'r daith gyfan i mewn i'r Gelli Gandryll, gan gwrdd â Llwybr Clawdd Offa i groesi'r bont i mewn i'r dref.
Mae cell mynach Cristnogol Celtaidd, mynachlog gynnar neu eglwys wedi sefyll ar y safle hwn am fwy na 1,300 o flynyddoedd. Tu mewn i'r eglwys mae Croes Sant Meilig (roedd Meilig yn fynach Albanaidd a ymgartrefodd yma) a gludwyd i'r eglwys yn y 12fed ganrif, o'r fan lle safai ar Gomin Mynydd Begwn, er mwyn ei chadw'n ddiogel. Byddai'r mathau hyn o groesau'n cael eu defnyddio i nodi ffiniau mynachlogydd, fel cofebion neu i ddynodi mannau ymgasglu.
Ar y ffin rhwng Cymru a Lloegr, mae Castell y Gelli Gandryll yn nodwedd amlwg iawn yn nhref farchnad hanesyddol y Gelli Gandryll. Yn dilyn 10 mlynedd o waith adfer, mae'r Castell ar ei newydd wedd yn awr yn ganolfan i'r celfyddydau, llenyddiaeth a dysgu, sy'n cynnig gweithgareddau i blant ac oedolion drwy'r flwyddyn gron. Yn y Gelli Gandryll hefyd y cynhelir Gŵyl y Gelli bob mis Mai ac mae yno siopau llyfrau niferus sydd wedi golygu mai ‘tref lyfrau’ yw enw arall y bobl arni.
Mae awdurdod gan Gastell y Gelli Gandryll i roi arglwyddiaethau yn nhraddodiad ein ‘Brenin y Gelli’ ni ein hunain, Richard Booth. Cyflwynodd Richard Arglwyddiaethau'r Gelli i ddechrau pan gyhoeddodd bod y Gelli Gandryll yn wladwriaeth annibynnol i geisio dod â chyhoeddusrwydd i'r dref yn 1977. Nid yw'r teitlau'n wir mewn unrhyw ystyr gyfreithiol – ni allwch eu defnyddio ar eich pasbort neu'ch trwydded yrru, ond gallwch eu defnyddio pryd bynnag y dewiswch yn eich bywyd hamdden a bydd eich enw yn archif Arglwyddiaethau'r Gelli!
Mae'n gyflawniad gwych i gerdded y llwybr cyfan, pob milltir o'r 136. Nodwch y milltiroedd drwy gadw cofnod o'ch taith a chasglu stampiau pasbort (digidol) ar hyd y daith…
Creu pasbort
Cofrestrwch i dderbyn ein cylchlythyr AHNE Dyffryn Gwy
